Polska – Sąd Najwyższy, 2 marca 2017 r., S.C., Z.C. i F.C., syg. Akt II KK 358/16

Country of Decision:
Country of Applicant:
Date of Decision:
02-03-2017
Citation:
Akt II KK 358/16
Court Name:
Sąd Najwyższy
National / Other Legislative Provisions:
Poland - Law of 12 December 2013 on Foreigners: art. 407 ust. 1
Poland - Law of 27 September 2013 on the Amendment of the Code of Criminal Procedure Law
art. 7 k.p.k.
art. 118 k.p.k
art. 193 k.p.k.
art. 201 k.p.k
art. 407 k.p.k.
art. 410 k.p.k.
art. 424 k.p.k.
art. 433 k.p.k.
art. 437 k.p.k.
art. 438 k.p.k
art. 457 k.p.k.
art. 552a § 1 k.p.k.
art. 552 k.p.k.
art. 523 k.p.k.
art. 554 § 2 k.p.k.
Poland - Art. 445 of the Civil Code
Printer-friendly versionPrinter-friendly versionPDF versionPDF version
Headnote: 

Wniosek S.C., oraz jej dzieci Z.C. i F.C. dotyczył kasacji wyroku Sądu Apelacyjnego w sprawie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego umieszczenia wnioskodawców w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpatrzenia. 

Facts: 

Obywatelka Pakistanu S.C., wraz z małoletnimi dziećmi Z.C. i L.C. została niesłusznie umieszczona w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w okresie od 12 Grudnia 2012 r. do dnia 12 lutego 2013 r., tj. przez okres 63 dni.

Na podstawie przepisów kodeksu postępowania karnego dotyczących odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, 22 października 2015 r. Sąd Okręgowy w [...] rozpatrzył wniosek o zadośćuczynienie, zasądzając na rzecz wnioskodawców zadośćuczynienie w wysokości po 1,000 zł dla każdego z nich.

Pełnomocnik wnioskodawców wniósł od powyższego wyroku apelację, zaskarżając orzeczenie w części w jakiej Sąd I instancji oddalił wniosek co do żądania zadośćuczynienia w kwotach przekraczających 1,000 zł. Apelacja zarzucała naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść wyroku poprzez:

-  dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów;

- nie wzięcie pod uwagę całości zgromadzonego materiału dowodowego;

- błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia;

- oraz naruszenie przepisu artykułu 407 ustawy o cudzoziemcach, w związku z naruszeniem obowiązku uwzględnienia zabezpieczenia interesów dziecka poprzez pozbawienie go wolności w sposób arbitralny.

Wedle apelacji, powyższe naruszenia wynikały między innymi z błędnego uznania przez sąd, że dochodzona kwota zadośćuczynienia była rażąco wygórowana, z zasądzenia kwot niestanowiących adekwatnego zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne umieszczenie w Strzeżonym Ośrodku, oraz z bezzasadnego stwierdzenia, że uzyskanie statusu uchodźcy i związane z tym świadczenia stanowią rekompensatę za niesłuszne pozbawienie wolności.  Apelacja zarzucała ponadto niewzięcie przez sąd pod uwagę indywidualnych okoliczności wnioskodawców oraz błędne stwierdzenie braku związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy pobytem wnioskodawców w ośrodku, a faktem uderzenia syna wnioskodawczyni przez innego cudzoziemca. Pełnomocnik podkreślił zasądzenie kwoty nieadekwatnej, w porównaniu z kwotami zasądzanymi przez sądy w podobnych sprawach i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz wnioskodawców po 35,000 zł, wraz z odsetkami ustawowymi.

Sąd Apelacyjny w [...] wyrokiem z 22 czerwca 2016 r. zmienił zaskarżony wyrok zasądzając ponad poprzednie kwoty zadośćuczynienia 9,000 zł na rzecz S.C., oraz po 14,000 zł na rzecz Z.C. i F.C.. W pozostałej części wyrok sądu I instancji został utrzymany w mocy.

Pełnomocnik wnioskodawców wniósł kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego, w części w jakiej utrzymał on w mocy wyrok Sadu I instancji. 

Decision & Reasoning: 

Sąd Najwyższy (SN) uznał argumenty kasacji za częściowo słuszne i postanowił uchylić wyrok Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części. Pomimo zastrzeżeń do treści kasacji, Sąd uznał kasację za wystarczającą do stwierdzenia, że zawiera ona zarzut przeprowadzenia niedostatecznej kontroli instancyjnej, oraz dopuszczenie się rażącego naruszenia przepisów prawa.

SN zauważył, że zgodnie z bezwzględnym nakazem z art. 433 k.p.k. sąd odwoławczy zobowiązany był rozważyć każdy zarzut apelacji i w razie nieuwzględniania jej podać, dlaczego uznał apelację za niezasadną. Zgodnie z art. 457 k.p.k. sąd odwoławczy zobowiązany jest wyczerpująco przedstawić tok swojego rozumowania w uzasadnieniu wyroku. Odwołując się do „efektu przeniesienia” SN przywołał wyroki potwierdzające prawo strony do wniesienia kasacji zarówno z powodu rażących wad prawnych w wyroku sądu odwoławczego oraz z powodu wad orzeczenia pierwszej instancji, które nie zostały skorygowane podczas kontroli instancyjnej.

Na podstawie art 7 k.p.k. Sąd Apelacyjny obowiązany był do swobodnej, a nie dowolnej oceny dowodów, zatem nie miał prawa odrzucić wszystkich przedstawionych opinii specjalistycznych i przyjąć w sprawie własnego odmiennego stanowiska. Analiza uzasadnienia wyroku sądu I instancji dowodzi, że sąd odrzucił w całości opinię biegłych specjalistów dziecięcych, uznając je za niepełne, oraz sprzeczne z opiniami specjalistów, którzy zajmowali się oceną stanu dorosłej wnioskodawczyni. SN zauważył, że Sąd Okręgowy, miał prawo uznać opinię biegłego psychiatry i psychologa dziecięcego za nieprzekonujące, jednak powinien był wnikliwie uzasadnić swoje stanowisko i procedować zgodnie z przepisami dotyczącymi oceny dowodu z opinii specjalistycznej. SN skrytykował nie merytoryczną argumentację zastosowaną przez Sąd Okręgowy w tej kwestii oraz rezultat wedle którego sąd odrzucając w całości opinię biegłych specjalistów dziecięcych, sam wystąpił w roli biegłego, do czego nie był uprawniony.

SN zauważył, że Sąd Apelacyjny pominął podniesiony w apelacji zarzut dotyczący orzekania przez Sąd Okręgowy w stosunku do małoletnich Z.C. i L.C. bez opinii biegłych, przez co sąd rażąco naruszył przepisy art. 433 k.p.k. i art 457 k.p.k. SN wskazał również, że w ponownym postępowaniu Sąd Apelacyjny powinien ustalić, przy pomocy opinii biegłych, czy i w jakim stopniu z uwagi na wiek dzieci, ich przeżycia z okresu przed osadzeniem w ośrodku dla cudzoziemców, miały wpływ na ich stan psychiczny.

Jak zauważono, Sąd I instancji uznał brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy umieszczeniem wnioskodawczyni i jej dzieci w strzeżonym ośrodku, a faktem uderzenia jej syna przez innego cudzoziemca. W rezultacie sąd nie uwzględnił opóźnienia w udzieleniu dziecku pomocy lekarskiej, oraz stresu związanego z pobytem w szpitalu. Jak podkreślił SN, skoro trójka wnioskodawców była w czasie incydentu pozbawiona wolności, znajdowali się oni we władzy i pod pełną kontrolą państwa Polskiego, które ponosiło zatem pełną, bezpośrednią odpowiedzialność za ich bezpieczeństwo i stan zdrowia. Obowiązek ten został potwierdzony między innymi w orzecznictwie ETPC, które wskazuje wymóg podjęcia środków zapewniających, aby osoby pozostające pod jurysdykcją państwa nie były poddane torturom lub nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu również ze strony osób prywatnych. SN uznał, że Sąd Apelacyjny nie spełnił standardu rzetelnej kontroli, nie odnosząc się do powyższego postanowienia sądu i instancji.

SN zwrócił również uwagę na fakt, że Sąd Apelacyjny nie rozważył i nie odniósł się do zarzutu przyjęcia przez Sąd I instancji, że uzyskanie przez wnioskodawców statusu uchodźcy w Polsce i otrzymane w związku z tym świadczenia stanowią w pewnym stopniu rekompensatę za krzywdę wyrządzoną niesłusznym umieszczeniem w ośrodku strzeżonym. SN „nie przesądził powyższej kwestii”, uchylając zaskarżony wyrok. SN uznał jedynie, że uznanie racji wnioskodawców musiałoby oznaczać zwiększenie kwot zadośćuczynienia, ponieważ argumenty Sądu I instancji potwierdzają, że jego stanowisko w tej kwestii miało wpływ na zasądzenie niższych kwot zadośćuczynienia.

Sąd odwoławczy pominął również zarzut, jako że Sąd I instancji nie wziął pod uwagę indywidualnych okoliczności wnioskodawców, w tym szczególnego poczucia krzywdy wnioskodawczyni, jako samotnej matki odpowiedzialnej za los małoletnich dzieci.  SN zauważył, że Sąd Apelacyjny nie tylko nie poddał powyższej kwestii kontroli instancyjnej, ale również arbitralnie postanowił o zróżnicowaniu kwot zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawców jedynie na podstawie kryterium ich wieku. W wypadku ponownego uznania potrzeby zróżnicowania kwot, SN zobowiązał Sąd Apelacyjny do wskazania rzeczowych argumentów uzasadniających taką decyzję. SN zgodził się jednak z sugestią, że wiek młodocianych wnioskodawców, oraz status „samotnej matki” mogły dodatkowo pogłębić poczucie krzywdy wnioskodawców. 

Outcome: 

Zaskarżony wyrok został uchylony – sprawa przekazana została Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Subsequent Proceedings : 

W ponownym postępowaniu Sad Apelacyjny nakazano rozważyć wszystkie przedstawione w apelacji zarzuty, z uwzględnieniem wskazań Sądu Najwyższego.

17 maja 2017 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił wyrok Sądu Okręgowego w P i przekazał niniejszą sprawę do ponownego rozpoznania (Sygn. akt II AKa 130/17).

Observations/Comments: 

Sąd Najwyższy nie przesądził jednoznacznie kontrowersyjnej sugestii, że nadanie statusu uchodźcy i otrzymane w związku z tym świadczenia „stanowią również w pewnym stopniu rekompensatę za krzywdę wyrządzoną niesłusznym umieszczeniem w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców”.  SN zauważył jedynie pominięcie przez Sąd Apelacyjny związanego z tą sugestią zarzutu wnioskodawców, przekazując kwestię do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu. Jako, że Sąd Apelacyjny również uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, na chwilę obecną, kwestia nadania statusu uchodźcy jako formy zadośćuczynienia za niesłuszne umieszczenie w ośrodku strzeżonym pozostaje więc nierozstrzygnięta. 

 

This case summary was written by Brenda Efurhievwe, BPTC student at BPP University. 

Case Law Cited: 

ECtHR - M.C. v Poland, 3 March 2015 r., 2369/09

Poland - Supreme Court judgement of 28 November 1996, III KKN 148/96, OSNKW 1997, z. 1 – 2, poz. 12

Poland - Judgement of 6 June 2006, V KK 413/05, OSNKW 2006, z. 7 - 8, poz. 76

Poland - Judgement of 28 November 2007, II KK 172/07, Lex Nr 351223

Poland - Judgement of 18 October 2007, II KK 212/07, Lex Nr 346241

Poland - Judgement of 13 September 2005, V KK 51/05, R-OSNKW 2005, poz. 1654

Poland - Judgement of 14 February 2013, II KK 127/12, Lex Nr 1277698

Poland - Supreme Court judgement of 15 April 2009, III KK 381/08, Lex Nr 512100

Poland - Supreme Court decision of 10 October 2007, III KK 120/07, Lex Nr 322853

Poland - Supreme Court decision of 2 August 2006, II KK 238/05, Lex Nr 193046

Poland - Supreme Court judgement of 16 January 2008, V KK 97/07, Lex Nr 361671

Poland - Supreme Court judgement of 20 September 2007, III KK 186/07, Lex Nr 323687

Poland - Supreme Court judgement of 22 November 2006, V KK 52/06, Lex Nr 202273

Poland - Supreme Court judgement of 11 March 1993, III KRN 21/93, Lex Nr 20589

Poland - Supreme Court decision of 22 November 2016, IV KK 357/16, Lex Nr 2169501

ECtHR - Tomaszewscy v Poland, 15 April 2014, 8933/05, Lex Nr 1445086

Poland - Supreme Court judgement of 6 May 1983, IV KR 74/83, OSNKW 1983, z. 12, poz. 102

Poland - Supreme Court judgement of 28 August 2013, V KK 80/13, Lex Nr 1381068

Poland - Supreme Court judgement of 13 May 1986, IV KR 118/86, OSNPG 1987, Nr 2, poz. 25

Poland - Supreme Court judgement of 23 November 1977, V KR 180/77, OSNPG 1978, Nr 4, poz. 50

Poland - Supreme Court decision of 27 July 2016, V KK 25/16, Lex Nr 2108096

Poland - Supreme Court judgement of 3 March 1981, IV KR 271/80, OSNPG 1981, Nr8-9, poz. 101

Poland - Supreme Court judgement of 20 May 1984, I KR 102/84, OSNPG 1984, Nr 12, poz. 112

Poland - Supreme Court judgement of 3 May 1982, I KR 319/81, OSNPG 1982, Nr 11, poz. 149

Poland - Supreme Court judgement of 3 March 1981, IV KR 271/80, OSNPG 1981, Nr 8 – 9, poz. 101

Poland - Supreme Court judgement of 14 November 2008, V KK 137/08, Lex Nr 477890

Poland - Supreme Court decision of 17 May 2007, II KK 331/06, Lex Nr 301131

ECtHR - Wenerski v Poland, 20 January 2009, 4436N/A9/02 Lex Nr 478318

Poland - Judgement of 12 October 2006, IV KK 247/06, R-OSNKW 2006, poz. 1961